تبیین ویژگیهای برنامه درسی تربیت دینی کودکان پیش دبستانی از طریق مقایسه دیدگاه های برخی متخصصان و مربیان پیش دبستانی با برنامه موجود

در این پژوهش سعی شده به تبیین ویژگی های برنامه درسی تربیت دینی کودکان، پرداخته شود. طرح این تحقیق کیفی با خصوصیت پیدایشی و تحلیل محتوای آن عرفی است. رویکرد تحقیق تفسیری-تجریدی می باشد. گام اول این پژوهش تحلیل محتوای کتاب "راهنمای برنامه و فعالیت های آموزشی و پرورشی دوره پیش دبستانی" است. در قدم بعدی با 18 نفر از متخصصین حوزه های علوم دینی، علوم تربیتی و روانشناسی، ادبیات کودک و همچنین مربیان پیش دبستانی، مصاحبه نیمه سازمان یافته صورت گرفت. نمونه گیری هدفمند بوده است. . متن مصاحبه ها تحلیل شده و مقوله های کلی آن استخراج شده اند. سپس ابتدا مقوله ها به صورت مجزا و مربوط به گروه های تخصصی مختلف آورده شده، سپس در 8 جدول جمع بندی ارائه شده اند. 8 جدول مربوط به اهداف، اصول، روش ها، ویژگی ها و موضوعات محتوا، ویژگی های کودکان، ویژگی های مربیان و آسیب های پیش روی تربیت دینی است. مهمترین اهداف مورد اشاره مصاحبه شوندگان: زمینه سازی، عمل و شناخت مذهبی، عاطفه دینی، تصحیح اخلاق و رفتار، بیداری فطرت، ایجاد تعادل، دین محوری و انس با قرآن بود. مهمترین اصول: در نظر گرفتن ویژگی ها و توانایی های کودکان، تکرار و تلقین، ، محبت، احترام، آزادی، فطرت، پیروی از طبیعت، اثرگذاری و اثرپذیری، عدم تعارض در محیط، اعتدال، تخیل، تذکر، توجه به علایق، ، نظم، تفکر ، تجربه دینی فردی، زندگی دینی، کیفیت گرایی، زمینه سازی، تدرج و صداقت. مهمترین روش ها: الگودهی و تقلید، تشویق، تعامل و گفتگو، ساماندهی فضای آموزشی، القاء و تلقین، اکتشاف و تجربه، عادت، آموزش خانواده، راهبرد ذکر، استفاده از مصادیق عینی ، روش های غیر مستقیم مثل شعر و قصه، روش های تلفیقی، آموزش فلسفه به کودکان، مشاهده، شنیدن غیرارادی ، محبت ورزی، استفاده از کلمات قرآنی برای زبان آموزی، پرورش حواس، عمل بر اساس رغبت ها، استفاده از هنر ، دادن احساس لذت به کودک و یادآوری نعمتهای خدا، از ویژگی های محتوای تربیت دینی: دربرگیرنده رشد همه جانبه کودک، ارائه تلفیقی، بسترسازی ، مطابقت با رشد شناختی و ارائه تصویری ساده از مفاهیم دینی، زبان کودکانه، یاری گر کودک در درک امور فرامادی، واضح، ، قابل تجربه در عمل، پرهیز از مطالب متناقض، محتوای مهرآمیز، مبتنی بر دل، دارای تخیل و نماد، متذکر به وجود آفریدگار، بیدار کننده فطرت، مهمترین موضوعات محتوای تربیت دینی کودکان : آشنایی با مفهوم خدا، آموزش قرآن، عبادات و مناسک، آموزش آداب بر اساس روایات اهل بیت (ع)، آموزش ارزش ها و مسائل اخلاقی، آشنایی با سیره پیامبران و اهل بیت (ع). ویژگی های کودکان پیش دبستانی: تفکر پیش عملیاتی و ادراک شهودی، تصاویر ذهنی تقلیدی، قوه تخیل، پیدا کردن تصویر ذهنی اشیاء در غیاب آنها، ظرفیت نمادپردازی از طریق زبان و نمادهای رمزی، همگرایی بین زبان و تفکر، ، ذخیره کم خزانه لغات و حافظه، پرسش های فلسفی، اندیشه سیال و فاقد منطق استقراء و قیاس، خودمحوری شناختی و انگیزه ایمانی مادی ، خودآگاهی به مرگ، جنسیت، درک برخی از صفات خدا، فهم ماهیت کنش رابطه با خدا، ارائه استدلال درباره اطاعت از خدا، ظهور نخستین احساس تکلیف، احترام و ارزش برای خدا، روحیه تنوع طلب، جستجوی رابطه با خدا برای رفع نیازهای مادی، ویژگی هایی مربی: تقدم علاقه و انگیزه و اعتقاد بر علم و مهارت، عامل بودن، مطالعه و آگاهی ، رعایت نظم، پرهیز از افراط در بیان نظرات، ، آگاهی مختصری از روانشناسی رشد، مهارت ، نگرش مثبت به ارزش ها، داشتن تجربه، دین داری، خلاق ، توانایی برقراری ارتباط عاطفی با دانش آموزان، در ارتباط با آسیب ها نیز به موارد زیادی اشاره شده است که مهمترین آنها به شرح زیر است: عدم صلاحیت مربی، کمیت گرایی و هدف شدن رشد علمی، وجود تعارض، ترساندن کودک، چالش های موجود در کتب، شروع تربیت دینی با احکام، طرح مسائل انتزاعی، ارائه تصویر غلط از خدا، غفلت از تخیل، عدم توجه به اصل آزادی و فطرت، تربیت تصنعی. مقایسه برنامه موجود و نظرات متخصصان بیانگر شباهت های نسبی بین این دو حوزه است، اما بررسی آسیب ها، غفلت از برخی اصول از جمله اصل دین یابی، دین محوری، فطرت، اعتدال، تخیل و آزادی را نشان می دهد. بر این اساس پیشنهاد می شود که هدف دین محوری، اصل دین یابی، روش زمینه سازی و محتوای ادبیات دینی کودک به عنوان مقوله های اصلی تربیت دینی کودکان مدنظر قرار گیرند.